“Soja is toch slecht voor je?” en “Waarom zou je geen melk drinken?”

Dit zijn slechts enkele voorbeelden van vragen die vaak gesteld worden aan vegetariërs en veganisten. Nu het aantal vegetariërs en veganisten steeds meer toeneemt, worden deze vragen veel vaker gehoord. In 2020 is vastgesteld dat 3,9% van de Nederlanders geen vlees eet, waarvan 1,5% volledig veganistisch is. Dit zijn 261.000 veganistische mensen, alleen al in Nederland¹. Er zijn verschillende redenen om voor een leefstijl zonder vlees (vegetarisch) of een leefstijl zonder alle dierlijke producten (veganistisch) te kiezen. Dit kan voor het klimaat, voor de gezondheid of voor de dieren zijn. Er gaan verschillende meningen rond en ook veel misvattingen. Enkele veelgehoorde vragen worden hieronder uitgelicht.

De mens is toch een carnivoor?
Een carnivoor gebruikt uitsluitend vlees als voedselbron. Dit is voor de mens niet het geval. Daarnaast heeft een carnivoor een andere anatomie dan de mens. Carnivoren hebben namelijk een kort darmstelsel, terwijl dat van de mens enkele meters lang is. Ook hebben carnivoren scherpe hoektanden en knipkiezen. Deze ontbreken bij de mens.

Is een mens dan een herbivoor? Herbivoren eten uitsluitend plantaardig en hebben hiervoor maalkiezen. Ze hebben een lang maagdarmstelsel, met meestal meerdere magen waarbij voedsel geregeld herkauwd wordt. Ook dit is iets anders dan bij de mens.

Het gebit van de mens past uiteindelijk het best bij dat van een omnivoor. Een omnivoor kan zowel plantaardig als dierlijk voedsel eten om te overleven. De mens wordt daarom over het algemeen als een omnivoor beschouwd. We kunnen dus inderdaad plantaardig en dierlijk voedsel verteren. Of dit ook daadwerkelijk goed voor ons is, is weer een heel ander verhaal. Recente studies laten namelijk zien dat een grotendeels plantaardige leefstijl beter is voor de gezondheid. Zo is er een lagere prevalentie van onder andere hart- en vaatziekten^2,3,4, kanker^5,6 en type 2 diabetes^7,8. Dit is logisch te verklaren wanneer gekeken wordt naar de geschiedenis. De mens is 1,65 miljoen jaar geleden pas begonnen met het eten van vlees. Daarvoor werd een volledig plantaardige leefstijl gevolgd⁹.

Krijg je alle belangrijke voedingsstoffen wel binnen bij een vegetarisch of veganistisch dieet?
Calcium¹⁰
Er wordt regelmatig gedacht dat veganisten zwakkere botten hebben, doordat zij niet genoeg calcium binnen krijgen met hun leefstijl. Het vaak gehoorde “melk is goed voor elk” komt hierbij kijken. Gedacht wordt dat melkproducten nodig zijn voor voldoende inname van calcium. Dit is onjuist. Er zijn ontzettend veel plantaardige bronnen die voldoende calcium bevatten, bijvoorbeeld verrijkte sojadrink, tofoe, boerenkool en kikkererwten. Daarnaast is meer dan 65% van de wereldbevolking lactose-intolerant, doordat zij het enzym lactase missen. Het is dus een mythe dat het nuttigen van zuivelproducten noodzakelijk is voor een voldoende inname van calcium.

Eiwitten¹⁰
Wie denkt aan eiwitten, denkt snel aan vlees en eieren. Echter, eiwitten zitten in veel meer voedingsmiddelen. Zo zijn witte bonen, bruine bonen, kidneybonen, linzen, tofoe, kikkererwten en nog veel meer producten, rijk aan eiwitten. Zo blijkt dat het eten van dierlijke producten niet nodig is voor een voldoende inname van eiwitten. Zelfs niet voor sporters op hoog niveau, die vaak meer eiwitten nodig hebben. Er zijn namelijk meerdere topsporters die een veganistische leefstijl volgen, bijvoorbeeld Novak Djokovic, Serena Williams en Jeremy Reijnders.

IJzer¹⁰
Ook voor ijzer zijn er ontzettend veel plantaardige bronnen, bijvoorbeeld tofoe, linzen, quinoa, spinazie en broccoli. Vitamine C bevordert de opname van ijzer, daarom is het handig om fruit of groenten rijk aan vitamine C bij de maaltijd te eten. 

Vitamine B12¹⁰
Vitamine B12 wordt geproduceerd door micro-organismen en zit in dierlijke producten. Vroeger, toen nog weinig tot geen dierlijke producten geconsumeerd werden, kregen mensen vitamine B12 binnen via vervuild drinkwater. Tegenwoordig is ons drinkwater schoon, waardoor we via deze weg geen vitamine B12 meer binnen krijgen, maar er gelukkig ook niet meer ziek van worden. Bij een plantaardige leefstijl kan vitamine B12 gehaald worden uit bijvoorbeeld sojadrink of vleesvervangers waar dit aan toegevoegd is, of door het slikken van een supplement.

Vegetariërs en veganisten kiezen vaker voor een alternatief met soja. Soja is toch slecht voor ons?
Dat soja slecht voor ons is, wordt vaak gedacht. Dit komt doordat soja fyto-oestrogeen (= plant-oestrogeen) bevat. Naast soja bevat de hop in bier ook veel fyto-oestrogenen. Gedacht wordt dat dit fyto-oestrogeen hetzelfde werkt als het menselijk hormoon oestrogeen. Dit is echter niet het geval. In het lichaam zijn namelijk twee verschillende oestrogeenreceptoren. Fyto-oestrogenen hebben voorkeur voor de bètareceptoren en oestrogeen kan binden aan beide. Hierdoor heeft fyto-oestrogeen een selectieve werking met een gunstig effect. Zo zorgt het bij botten voor een betere botdichtheid, maar heeft het geen effect op de borsten en eierstokken. Soja zorgt dus niet voor borstvorming. Daarnaast heeft fyto-oestrogeen ook geen effect op het testosterongehalte¹⁰. Soja is dus niet slecht voor ons.  

En soja is ook slecht voor het milieu, of niet?
De verbouwing van soja kan inderdaad ontzettend slecht voor het milieu zijn. Dit is echter de soja die verbouwd wordt om vervolgens voor veevoer gebruikt te worden. Dit wordt veelal verbouwd in Zuid-Amerika en hiervoor worden grote delen van het regenwoud gekapt. Voor vlees, zuivel en eieren is indirect derhalve heel veel soja nodig en dit heeft hierdoor een grote impact op het milieu. Voor een hamburger van 100 gram is bijvoorbeeld 45 gram soja nodig. Soja die geteeld wordt voor sojaproducten, wordt veelal duurzaam verbouwd in Europa of Canada en heeft hierdoor een veel lagere impact op het milieu^11,12.

Waarom zou iemand veganistisch willen eten, in plaats van vegetarisch?
Dit is een begrijpelijke vraag. Iedereen begrijpt, tot op zekere hoogte, waarom men zou willen stoppen met het eten van vlees. Hier moeten namelijk dieren voor geslacht worden. Maar waarom zou men willen stoppen met bijvoorbeeld het eten van eieren en melkproducten? De dieren hoeven hierbij niet geslacht te worden.

Op het eerste gezicht klopt deze gedachte. Er zijn echter toch drie redenen waarom iemand veganistisch zou kunnen gaan leven. Dit kan zijn voor het dierenwelzijn. Ook al overleeft de kip het leggen van een ei en de koe het geven van melk, er zit meer achter de ei- en melkindustrie dan zo op het eerste gezicht lijkt. Zo worden bijna alle hanen, stieren en andere mannelijke pasgeboren dieren vergast, omdat deze niet bruikbaar zijn. Kippen leven een kort leven, want zodra de eiproductie niet hoog genoeg meer is, worden ze geslacht. Dit gebeurt vaak voordat de kippen twee jaar oud zijn, terwijl kippen van nature 6 jaar oud kunnen worden. Dit korte leven is geen prettig leven. De kippen leven vaak in slechte omstandigheden waarbij ze geen natuurlijk gedrag kunnen vertonen¹³. De melkindustrie is niet beter, ook die dieren worden geslacht zodra de melkproductie niet rendabel meer is. Zo kan een koe van nature 20 jaar oud worden. Een melkkoe wordt gemiddeld slechts 5 jaar oud¹⁴.  Het economische aspect is erg belangrijk binnen de vee-industrie, al kan dit ten koste gaan van het welzijn van de dieren. Dit is voor velen één van de redenen om veganistisch te gaan eten in plaats van vegetarisch.

Daarnaast kan er voor veganisme gekozen worden vanuit gezondheidsperspectief. Zoals eerder al is benoemd, worden er verschillende gezondheidsvoordelen gezien bij het nuttigen van een plantaardige leefstijl. Tot slot is ook de impact op het milieu kleiner bij een veganistische leefstijl dan bij een vegetarische leefstijl¹⁵. Dit kan allemaal invloed hebben op het maken van een keuze.

Wat eet je dan wel, als vegetariër of veganist?
Tegenwoordig zijn er overal vegetarische en veganistische opties. Verder komen er steeds meer bij: de supermarkten liggen er vol mee. Zo zijn er plantaardige burgers, zalm en kaas te koop. Dit maakt dat recepten (misschien met hulp van het internet) ontzettend makkelijk vegetarisch of veganistisch zijn te maken. Daarnaast zijn er een heleboel blogs en Instagram accounts die vol staan met informatie hierover. En vegetarisch of veganistisch uit eten? Ook dat is bijna overal mogelijk, helemaal in de grote steden. Daarnaast is er de app Happy Cow, die aangeeft waar in de omgeving vegetarische en veganistische restaurants zitten.

Hopelijk zijn eventuele vragen en misvattingen nu de wereld uitgeholpen. Ben je nu nieuwsgierig geworden en wil je graag meer informatie? Er staan interessante documentaires op Netflix, namelijk “What the health” en “Gamechangers”. Daarnaast staat het boek “Vegan Vibes” van Lisa Steltenpool, een diëtiste, ook boordevol informatie. Tot slot zijn er talloos veel Instagrampagina’s die je kan volgen, onder andere @wateetjedanwel, @plantpedagoog, @bonsuvegan en @viënneforhealth.

Disclaimer
Belangrijk voor gezonde voeding is dat je alle nodige voedingstoffen binnen krijgt. Check https://www.schijfforlife.nl/

Bronnen

1. Vegatrends 2020: forse groei vegetariërs en veganisten. (2020, oktober). Geraadpleegd op 25-8-2021. Opgehaald van duurzaam-ondernemen: https://www.duurzaam-ondernemen.nl/vegatrends-2020-forse-groei-vegetariers-en-veganisten/
2. Choi Y. Plant-Centered Diet and Risk of Incident Cardiovascular Disease During Young to Middle Adulthood. (2021, augustus). Geraadpleegd op 1-9-2021. Opgehaald van Europe PMC:  https://europepmc.org/article/med/34344159
3. Keren Papier, Anika Knuppel. Meat consumption and risk of ischemic heart disease: A systematic review and meta-analysis. (2021, juli). Geraadpleegd op 1-9-2021. Opgehaald van pubmed: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34284672/
4. David Spence J. Cardiovascular Harm from Egg Yolk and Meat: More Than Just Cholesterol and Saturated Fat. (2021, maart). Geraadpleegd op 1-9-2021. Opgehaald van JAHA: https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/JAHA.120.017066
5. Bail J. Nutritional Status and Diet in Cancer Prevention. (2016, augustus). Geraadpleegd op 1-9-2021. Opgehaald van Elsevier: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0749208116300237
6. Shin J. Effect of Plant- and Animal-Based foods on Prostate Cancer Risk. (2019, oktober). Geraadpleegd op 1-9-2021. Opgehaald van pubmed: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31633743/
7. McMacken M, Shah S. A plant-based diet for the prevention and treatment of type 2 diabetes. (2017, mei). Geraadpleegd op 1-9-2021. Opgehaald van NCBI: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5466941/
8. Chen Z, Geertruida Zuurmond M. Plant versus animal-based diets and insulin resistance, prediabetes, and type 2 diabetes: the Rotterdam study. (2018, juni). Geraadpleegd op 1-9-2021. Opgehaald van NCBI: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6133017/
9. Mens is pas sinds 1,65 miljoen jaar omnivoor. (2019, augustus). Geraadpleegd op 24-8-2021. Opgehaald van Vork: https://www.vork.org/nieuws/mens-is-pas-sinds-1-65-miljoen-jaar-omnivoor/
10. Het boek Vegan Vibes van Lisa Steltenpool
11. Soja. Geraadpleegd op 25-8-2021. Opgehaald van Milieu Centraal: https://www.milieucentraal.nl/eten-en-drinken/tropische-producten/soja/
12. Is soja duurzaam?. Geraadpleegd op 25-8-2021. Opgehaald van Voedingscentrum: https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/eten-kopen-en-keurmerken/is-soja-duurzaam-.aspx#:~:text=Verreweg%20de%20meeste%20soja%20wordt,voor%20ontbossing%2C%20verwoestijning%20en%20erosie.
13. Vee-industrie: Legkippen. Geraadpleegd op 26-8-2021. Opgehaald van CIWF: https://www.ciwf.nl/vee-industrie/legkippen/
14. Melkkoeien. Geraadpleegd op 26-8-2021. Opgehaald van Wakker Dier: https://www.wakkerdier.nl/vee-industrie/dieren/melkkoeien/#:~:text=Een%20koe%20kan%20van%20nature,dan%20slechts%20vijf%20jaar%20oud.
15. Bewust eten. Geraadpleegd op 25-8-2021. Opgehaald van Milieu Centraal: https://www.milieucentraal.nl/klimaat-en-aarde/klimaatklappers/bewust-eten/